Czy faraonowie żenili się z siostrami

Na początku okresu Nowego Państwa królowa Jahhotep II poślubiła swego brata zasiadającego na tronie – nazywał się przypuszczalnie Taa albo Kamose. Para doczekała się syna Jamesa, a ten ożenił się ze swoją siostrą Jahmes-Nafertari. Ich syn Amenhotep I prawdopodobnie również wziął sobie za żonę swoją siostrę Jahmes-Meritamon. Następny król Thotmes I nie należał do rodziny, lecz jego żona owszem. Córką tej pary małżeńskiej była Hatszepsut – wyszła za mąż za swojego przyrodniego brata, który sprawował władzę jako Thotmes II. Nie ma zatem wątpliwości co do tego, że w tamtych czasach małżeństwa braci z siostrami w królewskich rodach były na porządku dziennym i że nie miały charakteru rytualnego, lecz kazirodczy, w pełnym tego słowa znaczeniu. Później, w okresie Nowego Państwa Tutanchamon ożenił się ze swoją przyrodnią siostrą Anchesenamon.

Również poświadczone, choć rzadsze, są małżeństwa ojców z córkami. Wiemy, że własne córki poślubili Amenhotep III i Ramzes II. Ten ostatni miał nawet ze swoją córką dziecko – Bintanat. Niejasne wzmianki o kazirodztwie pojawiały się już w okresie Starego Państwa, a kolejne przekazy pochodzą z późniejszych epok, aż do panowania Ptolemeusza II w III wieku p. n. e., kiedy małżeństwa braci z siostrami stały się czymś normalnym, a stan taki utrzymywał się przez dwa stulecia. Dlaczego zwiążki kazirodcze zawierano w pewnych specyficznych okresach?

Normalnie w społeczeństwie egipskim kazirodztwo uważane było za rzecz nie do przyjęcia, a poza królewskimi rodami nie znane jest nam żadne małżeństwo niezgodne z naturą. Potwierdzają to ówczesne postawy wobec seksualnych zachowań w obrębie rodziny. Na przykład w okresie Nowego Państwa niejaki Nebamon, majster pracujący przy królewskim grobowcu, został oskarżony o czyny nielicujące z jego stanowiskiem. Zarzucono mu między innymi współżycie seksualne z matką i córką oraz dzielenie się się jedną kobietą z własnym synem. Chociaż nie było to nielegalne, kłóciło się z normami obyczajowości. Jeżeli za nieodpowiednie uznano fakt, że ktoś uprawiał seks z dwiema osobami z tej samej rodziny, o ileż większe zgorszenie musiałby wywołać przypadek współżycia dwóch blisko spokrewnionych ze sobą osób. Dlaczego więc królowie otwarcie zachowywali się w sposób, który nie uchodził przedstawicielom innych kręgów społecznych?

Jedno z popularnych wytłumaczeń dla kazirodztwa podaje dzieło stanowiące klasykę wczesnej antropologii – „Złota gałąź” sir Jamesa Frazera. Opracował on tak zwaną teorię spadkobierczyni, według której tron dziedziczono w linii żeńskiej, ale prawo do wykonywania władzy przysługiwało wyłącznie mężczyznom, czyli mężom dziedziczek. Dlatego król, by zapewnić sukcesję swemu synowi, musiał go ożenić z własną córką. Teoria ta dla wielu naukowców brzmiała bardzo przekonująco. Dzięki niej idea kazirodczego małżeństwa uzyskiwała logiczne wytłumaczenie. Można było wyjaśnić ją jako utrzymujący się prymitywny etap ludzkiego myślenia, co w efekcie pozwalało na sformułowanie wniosku, że poczynania faraonów determinowała wciąż mocno wpływająca na życie stara tradycja – postawiwszy sprawę w taki sposób, można nawet unieważnić zarzut o kazirodztwo. Niemniej teoria spadkobierczyni dziś już nie cieszy się takim uznaniem jak kiedyś. W rzeczywistości kazirodcze małżeństwa zdarzały się stosunkowo rzadko, zatem raczej przeciwstawiały się tradycji, aniżeli ją kontynuowały.

Przypuszczalnie małżeństwo brata z siostrą niosło za sobą korzyści polityczne, jako że zapewniało dziedzictwo jednemu, konkretnemu rodowi. Niewątpliwie rodzina Jahmesa (która doszła do władzy w czasie, kiedy Egipt był podzielony politycznie) oraz Ptolemeusze (których przodkowie przybyli z zagranicy) czuli, że otaczają ich konkurenci i wrogowie. Z tego samego względu jednak nie wykraczaliby poza powszechnie przyjmowane granice moralności, tak jak czasami robili to cesarze rzymscy – ponieważ, niepewni na swoim tronie, szukaliby wsparcia wśród arystokracji. Co więc skłaniało egipskich królów do takiego postępowania w owysz czasach?

Wydaje się prawdopodobne, że królowie ograniczający seksualne i matrymonialne zainteresowania do członków własnych rodów po prostu naśladowali bogów, którzy również wstępowali w kazirodcze związki. Wczyscy wcześni bogowie byli dziećmi jednego Stworzyciela, więc by wydać na świat potomstwo, nie mieli innego wyboru, jak łączyć się w pary z rodzeństwem. Każdego króla postrzegano jako równego bogom i jako cielesnego syna boga Stworzyciela, tak więc sprytnie wprowadzone w zwyczaj kazirodztwo mogło podkreślać boski status królewskiej rodziny. Korzyść Tutmozydów i Ptolemeuszów polegałaby na tym, że mogli przedstawić sami siebie jako władców, których prawo do dziedziczenia tronu pochodzi od bogów. Podobnie Amenhotep III i Ramzes II, choć mocno dzierżyli berło w dłoni, zapewne pragnęli jak najlepiej zaprezentować samych siebie jako bogów. Żyli długo, więc żony wybrali sobie z następnego pokolenia własnej rodziny.

Oczywiście, owa praktyka podnosiła też prestiż najważniejszej żony króla – jego boskiej małżonki. W przypadku rodziny Jahmesa tendencja ta znalazła kulminacją w karierze Hatszepsut, która była córką, siostrą i żoną królów, a około 1473 roku p. n. e. sama zasiadła na tronie jako pełnoprawny król, władając wraz z niepełnoletnim Thotmesem III.

Taka sytuacja wywołała jednak dynastyczne i religijne napięcia, w związku z czym małżeństwa braci z siostrami skończyły się po śmierci władczej królowej. Następnie zwyczaj ten jako narzędzie polityczne wskrzesili Ptolemeusze.

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	kapewu
	Dodano: 2007-06-19 Każda cywilizacja ma swoje zwyczaje nic dziwnego, że faraonowie żenili się z własnymi siostrami. Historia starotna obfituje w związki kazirodcze np.Rzym, ale prym w tego rodzaju związkach napewno wiedzie Egipt. Edytuj

Użytkownik	Tutanchamonet
	Dodano: 2007-07-04 Ciekawy,Amenhotep III też miał dzieci z własnymi córkami chociażby Satamon. Echnaton z Anchesenamon miał córkę Anchesenpaaton- Taszeri. Ta pierwsza to jego córka ze związku z Nefertiti. Edytuj

Użytkownik	katerinap
	Dodano: 2007-07-26 Jak dla mnie patrząc na tamte czasy nie jest dziwne to iż było czy istniało kazirodztwo , było na pewno strategią ..... a poza tym bardzo ciekawy artykuł. Edytuj

Użytkownik

Polifem

Dodano: 2007-08-15 Faraonowie posiadali wiele żon które poślubiali głównie z powodów politycznych zarówno zewnętrznych (córki ościennych władców) jak i wewnętrznych(córki moznowładców i najważniejszego przedstawiciela władzy - samego faraona). Ich następcy wywodzili się z grona licznych synów i musieli z nimi konkurować o wzgledy swojego ojca i otaczających go osób... wśród których były niewątpliwie żony aktualnego faraona.... Cóż dziwnego że korzystali z każdej formy wzmocnienia swojej pozycji, a małżeństwo z córką mającej silną pozycję żony faraona pozwalała na zapewnienie sobie silnego poparcia. Poza tym ich siostry świetnie umiały poruszać się w politycznej rzeczywistosci. Liczne fakty potwierdzają, ze żony faraona posiadały własne środki finansowe i prowadziły własną politykę, przynajmniej w ograniczonym zakresie.... miały też wpływ na wybór nastepcy Faraona w przypadku jego niespodziewanego zgonu, gdy nastepca nie został wyznaczony. Potrafiły sprawować rządy w okresie niepełnoletności następcyu, a nawet zmieniać go na innego, bardziej dla nich "wygodnego". Dlatego im słabsza była rola następcy tym bardziej musiał on szukać sojuszników wewnątrz własnej rodziny. I jeszcze jedno... rodzina faraona żyła na zupełnie innym poziomie niż reszta mieszkańców Egiptu, a nawet ościennych państw, a nawet obecnie ludzie szukaja partnerów o zbliżonym poziomie kultury, wiedzy, ze nie wspomnę o... higienie osobistej. Edytuj

Użytkownik	TojaZ
	Dodano: 2007-08-15 co do artykułu-jest ciekawy- a to, że opinie i zasady postępowania były inne u poddanych(nakładanie kar na kazirodztwo)niż u władców,to z tym się jeszcze nie spotkałam.Polifem gratuluję wnikliwej oceny-wprowadziłeś troszkę zamieszania twórczego...A końcówka o higienie osobistej wręcz -fascynująca.Proponuję wspólną kąpiel w błotku :) Edytuj

Użytkownik

andrzejek7

Dodano: 2008-03-11 Jeśli Faraonowie żenili sie z kobietami z własnej rodziny (np. z siostrami), to z kim współżyli seksualnie? nie jestem doktorem biologi, ale z tego co mi wiadomo to życie seksualne w związkach kazirodczych niesie za sobą niebezpieczeństwo narodzin dziecka z wodogłowiem. tak więc...jestem w kropce:/ czy nie bylo przypadkow narodzin dziecka w takowym stanie, a jeśli były, to jak sie z takim niemowlakiem obchodzono? czy może zycie seksualne w takim związku nie istniało? Edytuj

Redaktor	Aneta Kmita
	Dodano: 2008-04-30 Świetny artykuł! Temat jest bardzo kontrowersyjny i niecodzienny. Praca dobrze napisana tylko szkoda, że nie jest trochę dłuższa ;). Zgadzam się z andrzejkiem7. Też jestem ciekawa czy w takich związkach nie zaistniały jakieś "niezgodności" i czy z takich związków rodziły się dzieci normalne? Edytuj

Użytkownik	Dea
	Dodano: 2008-06-03 Żenili się między sobą a potem dziwić się dlaczego niektórym odbijało. Zresztą nie tyko to, bo podobno Echnaton z powodu kazirodczego związku był chory. Wystarczy popatrzyć na jego podobiznę aby zauważyć, że nie koniecznie wyglądał tak z "naturalnych" powodów... Edytuj

Użytkownik	Tutanchamonet
	Dodano: 2008-06-04 Mylisz się, Echnaton nie pochodził z kazirodczego związku. Amenhotep III i Teje nie byli w żaden sposób e sobą spokrewnieni,a poza tym Teje nie pochodziła z królewskiej rodziny.Amenhotep III żeniąc się z nią w pewien sposób popełnił mezalians. Edytuj

Użytkownik

Polifem

Dodano: 2008-06-23 Faraonowie i ich rodziny stanowili grupę osób składającą się z osób o dużym potencjale, które posiadały wiele cech wybitnych (inaczej nie doszli by do takiej pozycji). Z ich punktu widzenia wsobna "hodowla" potomstwa (czyli krzyzowanie bliskich krewnych) miała wiele zalet, a wpadki przy pracy dość łatwo było eliminować. W ten sposób ludzie od wieków postępują ze zwierzętami (nie znaczy to że ja sam popieram takie metody) uzyskując rasy o pożadanych cechach (rasy krów, owiec, psów itp). Jeśli faraon posiadał powiedzmy 100 potomków to mógł sobie pozwolic na eliminację "nieudanych egzemplarzy" Zwłaszcza że musiał mieć 1 następcę który i tak musiał wyeliminować część rywali. Sądząc po informacjach które mamy z podobnych systemów dzieci niepełnosprawne "usuwało" się wewnątrz haremów. Nie zapominajcie też o stałym dopływie "wysokiej jakości" materiału genetycznego z ościennych państw. Bank genów był więc otwarty. Edytuj

Gość

Nancy

Dodano: 2012-06-06 Do andrzejka7 Owszem zdarzały sie przypadki wad genetycznych, ktorych w swietle najnowszych badan jest Tutenchamon cierpiący na szpotawosc stop, rozszczep podniebienia i lamliwosc kosci, zresztą musial byc jakiś powod, ze obie jego corki zmarly we wczesnym dziecinstwie. Do Dei Zeczywiscie Echnaton nie pochodzil z kazirodczego zwiazku, niektorzy badacze sadzą, że jego osobliwe przedstawienia są spowodowane artystyczną panującą w latach jego władzy nad Egiptem Edytuj

Użytkownik	Ola Brożek
	Dodano: 2013-05-21 Z tymi wadami genetycznymi to np. mój ulubiony Tutanchamon biedaczek miał martwicę kości, szpotawą stopę(cokolwiek to znaczy)i rozszczepienie podniebienia:( W jego krwi znaleziono bakterię wywołującą śmiertelną postać malarii. Tuż przed śmiercią złamał nogę. Tutanchamon cierpiał na DZIEDZICZNĄ padaczkę płata skroniowego.:((( Edytuj