Strona główna Redakcja Współpraca Źródła historyczne Konkursy

DOŁĄCZ DO NAS!

i odkryj historię w najnowszym wydaniu

Dołącz do społeczności histurion.pl, zakładając nowe konto lub logując się poprzez portal facebook.

  • Poznaj innych miłośników historii
  • Odkrywaj historię i poznawaj dzieje postaci historycznych
  • Poznawaj historię z pierwszej ręki ściągając źródła historyczne z naszej bazy
  • Przejrzyj spersonalizowane dane historyczne, np. które postaci historyczne obchodzą z Tobą urodziny

Rejestracja




Załóż nowe konto



LUB

Załóż nowe konto z



Jesteś już użytkownikiem?    Zaloguj się

Zaloguj się w serwisie histurion.pl

Możesz zalogować się w naszym serwisie podając swój adres e-mail oraz hasło podane podczas rejestracji. Możesz również zalogować się poprzez portal facebook.


Nie mam jeszcze konta



Zaloguj się z

Załóż nowe konto w serwisie histurion.pl



Matura 9. Narodziny wczesnośredniowiecznej Europy

2017-09-22 | Autor: Dariusz Kołodziejczyk



Wstępny opis

Temat wprowadzający do średniowiecza wymaga znajomości trzech ówczesnych centrów cywilizacyjnych - szczególnie zwróć uwagę na rozpoznawanie postaci Justyniana Wielkiego, Mahometa, Chlodwiga, Karola Wielkiego, Ottona I i Ottona III; poznasz również liczne pojęcia i daty - poćwicz je przed przystąpieniem do zadań. Naucz się też przyporządkowywać władców do dynastii.

Opis wymaganych pojęć

Na ukształtowanie się wczesnośredniowiecznej Europy wpływ miały trzy ośrodki cywilizacyjne. Pierwszym z nich było Bizancjum - czyli cesarstwo wschodniorzymskie1 , ze stolicą w Konstantynopolu, funkcjonujące w latach 395-1453. Jego tereny łączyły rzymskie prawa i administracja oraz grecka kultura i język. Funkcjonował tu cezaropapizm2 - cesarz (basileus) współzarządzał kościołem. Zapamiętujesz postać cesarza Justyniana I Wielkiego3 , który podjął próbę odbudowy Imperium Rzymskiego, zbudował świątynię Hagia Sophia4 oraz skodyfikował prawo rzymskie - Kodeks Justyniana5 . Jednak później cesarstwo przechodzi do defensywy tracąc znaczne tereny na rzecz Arabów oraz Słowian. W 1054 r. doszło do schizmy wschodniej6 - podziału chrześcijaństwa na prawosławie i katolicyzm7 . Sztukę bizantyjską charakteryzowały bazyliki, cerkwie, monastyry8 , mozaiki i ikony9 . W 1204 roku uczestnicy IV krucjaty po złupieniu Konstantynopola założyli Cesarstwo Łacińskie10 (1204-1261). Ostateczny cios zadali cesarstwu Turcy osmańscy zdobywając Konstantynopol11 w 1453 roku. Drugi ośrodek stanowili Arabowie. Na początku VII wieku Mahomet12 z Mekki (miał 13 żon) ogłosił się prorokiem i założył nową religię monoteistyczną islam13 , zakładającą wiarę w boga Allaha. Oparła się ona na świętej księdze - Koranie14 (114 sur). Religię zapoczątkowała ucieczka Mahometa z Mekki do Jatribu (Medyny) w 622 roku (hidżra)15 . Następcy Mahometa - jako zwierzchnicy świeccy i religijni przyjęli tytuł kalifa16 . W imię walki z niewiernymi (dżihad17 ) opanowali oni Bliski Wschód oraz północną Afrykę. Arabowie stworzyli bogatą kulturę - pamiętaj o meczetach, minaretach18 oraz arabeskach19 . Zapamiętaj też 5 filarów wiary islamu, jego symbole (szarada20 i półksiężyc21 ), szariat oraz podział na sunnitów23 i szyitów24 . Trzecim ośrodkiem cywilizacyjnym stała się monarchia frankijska. Franków zjednoczył w końcu V wieku król Chlodwig25 z dynastii Merowingów26 , za jego panowania przyjęli oni 496 r. chrzest 27 w obrządku katolickim. Jednak władza Merowingów była słaba i stracili ją na rzecz sprawującej ważny urząd majordoma28 rodziny Karolingów29 . Przedstawiciel tego rodu Karol Młot pokonał Arabów w 732 r. w bitwie pod Poitiers30 , jego syn Pepin Mały ogłosił się w 751 r. królem Franków. Z jego pomocą papież utworzył w 755 r. Państwo Kościelne31 . Syn Pepina - Karol Wielki32 (panował w latach 772-814) rozszerzył państwo o tereny Sasów (chrystianizacja), Awarów, Longobardów oraz Katalonii po Ebro. W 800 r. Karol Wielki został koronowany33 przez papieża Leona III w Rzymie na cesarza rzymskiego - przywrócono ten tytuł w zachodniej Europie. W swoim państwie przeprowadził on liczne reformy: administracyjną (hrabstwa z hrabiami i marchie z margrabiami), wojskową (wyodrębnia się stan rycerski), monetarną, systemu miar i wag oraz kultury (renesans karoliński). Po Karolu panował jego syn Ludwik Pobożny, jego synowie po wojnie doprowadzili do podpisania traktatu w Verdun w 843 r34 . Część środkowa uległa szybko rozdrobnieniu, w części zachodniej- nazwanej Francją władzę przejęła dynastia Kapetyngów35 . W państwie wschodniofrankijskim władzę przejęła dynastia Ludolfingów36 (Ottonów). Kolejni władcy z tej dynastii to Henryk I Ptasznik, Otton I Wielki, Otton II, Otton III i Henryk II. Zapamiętujesz dokonania Ottona I - w 962 r. tworzy on Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego ( I Rzesza37 - przetrwa do 1806 r.) oraz Ottona III38 - który realizował wizję uniwersalnego imperium rzymskiego. Kolejnym czynnikiem kształtującym mapę zachodniej Europy byli Normanowie -terroryzujący swoimi najazdami od VIII do XI wieku wybrzeża Europy-kończy je powstanie chrześcijańskich królestw w Skandynawii (Danii, Norwegii i Szwecji). W 1066 r. normański książę Wilhelm Zdobywca po bitwie pod Hastings39 podbija Anglię i zakłada panującą tam dynastię normańską.

Wymagane daty

496r. - chrzest Franków
622r. - hidżra Mahometa
732r. - bitwa pod Poitiers
800r. - koronacja Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego
843r. - traktat w Verdun-podział państwa frankijskiego
962r. - powstanie I Rzeszy
1066r. - bitwa pod Hastings

Przypisy

1. 1. Cesarstwo Wschodniorzymskie: termin na określenie greckojęzycznego, średniowiecznego cesarstwa rzymskiego ze stolicą w Konstantynopolu.

2. Cezaropapizm: tendencja polegająca na zwierzchności państwa nad Kościołem i decydowaniu o całokształcie życia religijnego, również w kwestiach teologicznych. W wyniku dekretu Teodozjusza Wielkiego w 380 r chrześcijaństwo stało się religią oficjalną stając się narzędziem politycznym służącym do utrzymania jedności państwa. Cesarz był najwyższą władzą duchową i świecką przez co kościół został włączony w struktury państwa. System przetrwał do upadku cesarstwa Wschodniorzymskiego w roku 1453.

3. Justynian I Wielki (ok. 482-565), cesarz wschodniego imperium od 527. Siostrzeniec cesarza Justyna I, początkowo wraz z nim współrządził. Dążył do przywrócenia potęgi i zasięgu terytorialnego państwa rzymskiego.

4. Hagia Sophia- obecnie muzeum w Stambule (dawny Konstantynopol). Początkowo świątynia chrześcijańska, nosiła wówczas nazwę Kościoła Mądrości Bożej. Była to najwyższa rangą świątynia w Cesarstwie Bizantyjskim stanowiąc symbol jego kościoła. Następnie po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 roku zmieniona na meczet.

5. Kodeks Justyniana: - dokonana w latach 528-534 n.e. przez cesarza Justyniana I Wielkiego, jedna z trzech części wielkiej kompilacji prawa rzymskiego.

6. Schizma wschodnia (wielka schizma wschodnia): proces trwający do XIII w powodujący rozłam w chrześcijaństwie na Kościół wschodni i zachodni. Za symboliczną datę tego wydarzenia przyjmuje się rok 1054.

7. Katolicyzm- najliczniejsze wyznanie chrześcijańskie, w 1054 roku po podziale chrześcijaństwa na wschodnie i zachodnie Kościoły wschodnie zaczęły się określać jako prawosławne, a zachodnie pozostały jako katolickie. Wyznawcy uznają prymat i nieomylność biskupa Rzymu. Jest to również termin oznaczający ogół zasad wiary i życia religijnego do których Kościół katolicki się odwołuje.

8. monastyr (monaster) tradycyjna nazwa klasztoru w Kościołach wschodnich.

9. ikony: obrazy sakralne wyobrażające sceny biblijne, postacie świętych lub liturgiczno-symboliczne, charakterystyczny dla chrześcijańskich Kościołów wschodnich.

10. Cesarstwo Łacińskie początek cesarstwa rozpoczął się od zdobycia Konstantynopola. (1204-1261).

11. zdobycie Konstantynopola: szturm krzyżowców IV krucjaty na stolicę Cesarstwa Bizantyjskiego w 1204 roku. Zdobycie Konstantynopola dało początek Cesarstwu Łacińskiemu.

12. Mahomet: założyciel pierwszej wspólnoty muzułmańskiej, prorok islamu

13. islam : pod względem liczby wyznawców druga (po chrześcijaństwie) na świecie religia monoteistyczna. W języku arabskim słowo islam oznacza poddanie się woli Boga. Podstawę islamu tworzy pięć zasad i obowiązków muzułmanina: wyznanie wiary w jedynego Boga pięciokrotna modlitwa w ciągu doby, post w miesiącu ramadanie, jałmużna oraz pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu.

14. Koran: święta księga islamu, zawarte w nim objawienie ma stanowić ostateczne i niezmienne przesłanie Allaha do ludzi.

15. hidżra: ucieczka Mahometa w 622 r z mekki do późniejszej Medyny z powodu prześladowań. Początek roku, w którym miała miejsce hidżra uznana została za początek ery muzułmańskiej.

16. kalifa: tytuł następców Mahometa w islamie sunnickim czyli przywódcy społeczności państwowo-religijnej, które są nazywane kalifatami.

17. dżihad: oznacza dokładanie starań i ponoszenie trudu w celu wzmocnienia wiary by trafić do lepszego miejsca.

18. minaret: wysoka smukła wieża z której muezin nawołuje wiernych do modlitwy.

19. arabeski : ornamenty roślinne i kaligraficzne , którymi ozdabiane były budowle muzułmańskie.

20. szahada: jeden z filarów wiary islamu - wyznanie wiary, które włącza formalnie do wspólnoty każdego muzułmanina.

21. półksiężyc: symbol islamu, często występujący w sztuce dekoratywnej krajów muzułmańskich.

22. sunnita: nurt w wierze muzułmańskiej , który powstał w wyniku rozłamu w islamie po śmierci Mahometa.

23. szyita: jeden z trzech nurtów islamu dokonany w wyniku sporu po śmierci Mahometa

24. Chlodwig: władca Franków, który objął tron w 481 roku i zjednoczył dzielnicowe państwo.

25. dynastia Merowingów: dynastia królów w państwie frankijskim panująca w latach 481-754

26. chrzest Franków: król Chlodwig po opanowaniu części ziem Alemanów w 496 roku został ochrzczony wraz z 3000 Franków.

27. urząd majordoma: urzędnik w państwie Franków zajmujący się m. in. ściąganiem podatków i prowadzeniem sądów. W wyniku wzmocnienia pozycji tego urzędu nastąpiło przejęcie przez Pepina Krótkiego władzy i po jego koronacji w 751 roku urząd przestał istnieć.

28. dynastia Karolinów: dynastia frankijska wywodząca się od Karola Młota, początkowo majordomowie z dynastii Merowingów.

29. bitwa pod Poitiers: bitwa pomiędzy armia arabska, a wojskami frankijskimi, uważana za jedną z najważniejszych w historii jako ta, która powstrzymała Arabów przed okupacją Europy.

30. Państwo Kościelne: założone przez króla Franków państwo istniejące od 755 do 1870 roku i rządzone przez papieży jako świeckich monarchów

31. Karol Wielki; król franków i Longobardów, cesarz rzymski, wnuk Karol Młota , w wyniku licznych wojen doprowadził do znacznego powiększenia terytorium kraju, jego celem była odbudowa cesarstwa rzymskiego. Dbał o gospodarczy i kulturalny rozwój kraju, przeprowadził reformę monetarną, sądowniczą i zapewnił stałe dochody skarbowi, zreorganizował sądownictwo, zadbał o wyższy poziom nauczania w szkołach.

32. koronacja Karola Wielkiego W 800 papież Leon III koronował Karola Wielkiego na cesarza. Aktu koronacji nie uznało cesarstwo wschodnie, co doprowadziło do wybuchu wojny z Bizancjum.

33. traktat w Verdun: w niedługim czasie po śmierci Karola Wielkiego państwo Franków uległo rozpadowi w wyniku podziału dokonanego traktatem w Verdun w 843 roku.

34. dynastia Kapetynów - przyjęta w historiografii nazwa francuskiego rodu królewskiego panującego we Francji od 987 roku do 1848, z krótką przerwą w okresie rewolucji francuskiej i w okresie I Cesarstwa.

35. dynastia Ludolfingów: ottońska dynastia władców Niemiec w latach 866-1024 i cesarzy w cesarstwie rzymskim w 962-1024

36. Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego: nazwa państwa stanowiąca kontynuację cesarstwa zachodniorzymskiego, odwołująca się do idei i kształtu politycznego średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy.

37. Otton III ( 980-1002)- władca niemiecki z dynastii Ludolfingów . Król Niemiec od 983, Święty Cesarz Rzymski od 996 roku.

38. bitwa pod Hastings 1066 rok: to decydujące starcie w inwazji Normanów na Anglię pod dowództwem Wilhelma Zdobywcy a pospolitym ruszeniem anglosaskim i gwardii dowodzonej przez król Harolda II. Bitwa uważana jest za jedną z decydujących bitew w dziejach świata. gdyż w jej wyniku najeźdźcy z kontynentu europejskiego opanowali cały kraj.



Etykiety:
matura cezaropapizm Hagia Sophia schizma wschodnia Cesarstwo Łacińskie



Podziel się!
        
Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Brak komentarzyDodaj komentarz

Nasz facebook

Ciekawostka

Postać historyczna

Losowe zdjęcie

histurion.pl
Najnowocześniejszy polski portal historyczny

Matura 2022

Historia

Inne

Copyright © 2006-2022 by histurion.pl. Korzystając z portalu akceptujesz wykorzystanie przez nas plików cookies.