Mumifikacja

HISTORIA

Slowo "mumia" obecnie jest uzywane do okreslania zachowanych cial starozytnych Egipcjan. Jest to jednak okreslenie bledne. W jezyku perskim, a takze arabskim, mumia znaczy tyle, co "smola" lub "bitumen". Druga z tych substancji byla pozyskiwana z terenów górskich. Splywala ona ze zboczy gór i, mieszajac sie z woda, tworzyla rodzaj skrzepnietej smoly. W Persji znajduje się góra zwana Góra Mumii. Wycieka z niej czarna, bitumiczna substancja; wierzono, iz ciecz posiada wlasciwosci medyczne (lecznicze). Gdy odnaleziono pozostale zródla bitumenu, zachowanym cialom starozytnych Egipcjan równiez zaczeto przypisywac takie wlasnie wlasciwosci. Bylo to spowodowane ich bardzo ciemnym kolorem, który byl nastepstwem procesu balsamowania. W sredniowieczu i epokach pózniejszych sproszkowane mumie egipskie byly stosowane jako niezawodne panaceum na wszystkie choroby . Zanim jednak wynaleziono wlasciwa mumifikacje, w konserwowaniu cial pomagala ludziom natura. Znane sa nam dzisiaj mumie zachowane w goracym klimacie (Egipt) i zakonserwowane przez klimat zimny. Jako przyklad moga posluzyc królewskie groby Pazyryka i Ukoku (Góry Altaj, Syberia) a takze zakonserwowane ciala na terenie Alaski, Peru i pólnocno-zachodniej Europy (tzw. czlowiek z lodowca, Alpy Ötztalskie, Austria, oraz cialo mezczyzny zakonserwowane w torfowisku, Tollund, Dania).

Zdjęcie mumii jednego z egipskich dygnitarzy

Sztuka mumifikowania ludzi nie przez przypadek powstala w kraju o klimacie goracym i suchym. Miedzy X a V tysiacleciem p.n.e. Egipcjanie prawdopodobnie grzebali swych zmarlych w plytkich zaglebieniach pustyni (obszary nadbrzezne byly zarezerwowane pod uprawe). Pochówek bez trumny oraz suchy, goracy piasek sprawialy, ze zwloki szybko sie wysuszaly. Groby te byly plytkie, wiec zdmuchiwany piasek odslanial czesto szokujacy widok dobrze zachowanych zwlok. Trudno stwierdzic, czy moglo to spowodować rozwój zycia duchowego, czy tez tylko umocnilo wierzenia. Egipcjanie zauwazyli jednak, ze szczatki zmarlego nie znikaja calkowicie . Wlasciwa mumifikacja byla praktykowana od okresu Sredniego Panstwa (c. 2649 p.n.e.) az do ery Chrzescijanskiej, z wyjatkiem okresu po podboju arabskim (który mial miejsce w 641 roku n.e.), gdy na teren Egiptu wkroczyl Islam .

Okres Predynastyczny (c. 4000-3100 p.n.e.)

W okresie tym zmarlych grzebano na pustyni, gdzie goracy piasek pustynny konserwowal ciala w sposób naturalny. Cialo zmarlego ukladano w pozycji plodowej (embrionalnej), okrywajac je plóciennymi ubraniami lub tez kladac na nich. Pochówki takie mialy równiez swe wyposazenie, najczesciej w postaci waz, dekorowanych motywami spirali, trójkatów lub kropek. Z czasem na tych naczyniach zaczely sie pojawiac przedstawienia zwierzat, postaci ludzkich (motyw kobiety z rekoma uniesionymi do góry) a nawet statków (Okres Naqada II, II polowa IV tys.) . Samo ulozenie ciala moze nasuwac pewne przypuszczenia co do wiary w odrodzenie sie po smierci. Byc moze wierzono, ze skoro czlowiek znajduje sie w lonie matki w tej pozycji i w tej samej przychodzi na swiat, to ukladajac go w ten sposób po smierci umozliwi mu sie odrodzenie w nowym zyciu, w zaswiatach. Przykladem moze tu byc mumia nazywana dzis "Ginger", znaleziona na stanowisku predynastycznym w Gebelein, a pochodzaca z okresu Naqada II .

Okres Wczesnodynastyczny (c. 3100-2649 p.n.e.)

Poczynajac od II dynastii zaczeto podejmowac pierwsze próby zachowania cial zmarlych. James Quibell odkryl ludzkie szczatki na cmentarzysku w Sakkara, pochodzace z okresu panowania II Dynastii. Miedzy bandazami i koscmi tycz szczatków znaleziono wyzarte plótno, co moze wskazywac na uzycie natronu lub innego srodka konserwujacego . Najstarsze szczatki faraona, konkretnie ramie, pochodzily z okresu I dynastii i nalezaly do wladcy o imieniu Dzer. Ramie to na przelomie XIX i XX wieku zostalo wyrzucone przez kustosza muzeum w Bulaku. Obecnie pozostalo po nim jedynie zdjecie i bizuteria, która bylo ozdobione, znajdujaca sie w tej chwili w Muzeum Kairskim .

Stare Panstwo (c. 2649-2152 p.n.e.)

Eksperymenty konserwowania cial zmarlych, przeprowadzane w Okresie Wczesnodynastycznym i we wczesnym Starym Panstwie, byly nieudane. Za przyklad moga posluzyc tzw. mumie stiukowe ("stucco mummies"), odkryte przez Junker'a i Reisner'a. Ciala te byly owijane w dobrej jakosci plótno a mastepnie pokrywane stiukiem. Drugi przyklad to mumia odnaleziona przez W.F.M. Petrie w Medum, pochodzaca prawdopodobnie z okresu V dynastii. Cialu temu chciano nadac ludzki wyglad poprzez owijanie bandazami wszystkich czlonków z osobna i formowanie w nasaczonym zywica plótnie detali twarzy, piersi i genitaliów (w przypadku mezczyzn). Mimo tak starannych zabiegów cialo, pozbawione dobroczynnego dzialania slonca i pustynnego piasku, nadal ulegalo rozkladowi pod powloka bandazy. Prawdopodobnie za panowania III dynastii przestano ukladac zwloki w pozycji plodowej, a zamiast tego kladziono je rozciagniete na lewym boku. Pierwsza, udana próba intencjonalnej mumifikacji miala miejsce za panowania IV dynastii. Mowa tu o wnetrznosciach królowej Hetepheres, malzonki faraona Snofru. Organy królowej znaleziono w jej grobowcu w Giza; byly one umieszczone w urnach kanopskich w roztworze natronu lub innej substancji konserwujacej. Przypadek ten wskazuje na to, iz w tym okresie usuwanie wnetrznosci i konserwowanie ich w substancjach odwadniajacych bylo stosowane w przypadku rodziny królewskiej . Urny kanopskie z okresu Starego Panstwa mialy plaskie pokrywy. Poszczególne wnetrznosci byly chronione przez czterech synów Horusa o imionach: Imset, Hapi, Duamutef i Kebehsenuf. Imset chronil watroby, Hapi pluc, Duamutef zoladka a Kebehsenuf obu jelit . Najczesciej urny wykonywano z wapienia, a dla zamozniejszych z alabastru. Napisy na nich byly kute lub malowane. Kazdy z nich dotyczyl jednego z synów Horusa i jego charakterystycznych cech. W okresie Sredniego Panstwa az do XVIII dynastii pokrywy urn kanopskich mialy ksztalty ludzkich glów. U schylku tej dynastii trzy przybraly ksztalt glów zwierzecych a jedna ludzkiej: Duamutef mial glowe szakala, Kebehsenuf sokola, Imset czlowieka a Hapi pawiana.

Srednie Panstwo (c. 2040-1640 p.n.e.)

Mumifikacja wymagała "opróżnienia ciała" z wnętrzności

Demokratyzacja wierzen religijnych, a takze praktykowania ich, w okresie Sredniego Panstwa sprawila, ze klasy srednie zaadoptowaly takze mumifikacje. Jednakze ciala nie byly tak dobrze spreparowane, jak w Starym Panstwie. Mumie królewskie z okresu XI dynastii, znalezione przez Navillea w Deir el-Bahari, wskazuja na brak naciecia w lewym boku ciala, przez które usuwano wnetrznosci . Fakt ten nasuwa przypuszczenie, ze organy wewnetrzne usuwano metoda per anum . W okresie Sredniego Panstwa mózg nie byl usuwany; zabieg ten zaczeto przeprowadzać pózniej. Jednakze czesc znalezionych mumii miala usuniete wnetrznosci przez naciecie w lewym boku, które potem umieszczano w urnach kanopskich. Wnetrze jamy brzusznej wypelniano potem sloma, trocinami lub tkanina, aby przywrócic wlasciwy wyglad i przyspieszyc odwodnienie. Mumie skladano w grobowcu z twarza zwrócona do dolu, z rekami wyprostowanymi wzdluz boków lub zakrywajacymi lono.

Nowe Panstwo (c. 1550-1070 p.n.e.)

Odkrycie w II polowie XIX wieku dwóch skrytek, zawierajacych mumie królewskie (Maspero 1889; 1881; Smith 1912) dostarczylo wielu wskazówek dotyczacych sposobu mumifikacji, przeprowadzanej w okresie Nowego Panstwa. Organy wewnetrzne usuwano wtedy przez naciecie na lewym boku. Za panowania XIX dynastii (c. 1307-1196 p.n.e.) osiagniecia techniczne na polu mumifikacji pozwolily na przywrócenie naturalnego koloru skóry zmarlego, jak mialo to miejsce w przypadku mumii Ramzesa II .

Trzeci Okres Przejsciowy (c. 1070-712 p.n.e.)

Około 60r. pne najpotężniejszym człowiekiem w Rzymie był Gnejusz Pompejusz. Rozpoczął on swą karierę u boku Sulli, pokonując byłych stronników Mariusza w Hiszpanii. W 67r. pne Pompejusz uzyskał nadzwyczajne pełnomocnictwa do walki z piratami, a rok później zdobył upragnione dowództwo w wojnie z Mitrydatesem pontyjskim. Siły militarne Pontu zostały wyczerpane już w czasie wojny, którą prowadził do 66r. pne Lucjusz Lukullus. Po jego odwołaniu Pompejusz zaczął odnosić szybkie i łatwe zwycięstwa na Wschodzie. Utworzył nowe prowincje i zakończył wojnę w 62r. pne. Następnie wylądował w Brundizjum i wbrew obawom senatu nie poszedł w ślady Sulli rozpuszczając armię.

Okres Pózny (c. 712-332 p.n.e.)

Za panowania XXI dynastii (1070-945 p.n.e.) wprowadzono nowe metody przywracania skurczonemu cialu mumii ludzkiego wygladu. Cale cialo, od szyi poczynajac, wypychano plótnem, ziemia, trocinami, piaskiem i maslem w celu uzyskania dawnej pulchnosci i miekkosci ciala. Wszystko to wkladano przez usta lub przez inne nacięcia wykonane na ciele zmarlego. Podskórne wypychanie ciala pierwszy raz zostalo zastosowane w przypadku mumii Amenhotepa III (1391-1353 p.n.e., XVIII dyn.), aby w miare wiernie oddac otyly wyglad tego wladcy. W tym okresie wnetrznosci, usuwane przez naciecie po lewej stronie ciala, nie byly juz przechowywane w urnach kanopskich, lecz balsamowane i umieszczane w czterech oddzielnych paczuszkach, po czym z powrotem wkladane do klatki piersiowej i jamy brzusznej. Na twarzach mumii umieszczano takze sztuczne oczy, wykonane z wapienia, trawertynu, kosci lub plótna. Twarz, a czasem nawet cale cialo, malowano czerwona ochra w przypadku mezczyzn, a w przypadku kobiet zólta ochra. Dodawano takze warkocze, aby zwiekszyc ilosc wlosów. Wszystkie te techniki upiekszajace byly stosowane przez caly okres panowania XXII i XXIII dynastii .

Okres Ptolemejski (332-30 p.n.e.)

Podczas owijania ciała bandażami, kapłan odprawia modlitwy

Za panowania XXVI dynastii podskórne wypelnianie cial zostalo prawie zaniechane. Wnetrznosci, owijane w plótno, umieszczano miedzy nogami lub ponownie wkladano do urn kanopskich . W tym okresie coraz wieksza uwage poswięcano zabiegom kosmetycznym, anizeli samej mumifikacji, której poziom znacznie sie obnizyl. Bardzo czesto nastepowaly pomylki, spowodowane zwyklym niedbalstwem balsamistów, np.: oddawano rodzinie nie to cialo co trzeba, mylono konczyny lub lamano je, gdy zwloki nie chcialy sie zmiescic do zle sporzadzonej trumny. Zdarzaly się tez uchybienia typu: fallus miedzy nogami kobiecych zwlok lub piersi w przypadku mezczyzny. Wszystkie te pomylki tuszowalo bandazowanie, które w Okresie Rzymskim doszlo do perfekcji. Jednakze pomylek tych nie uchronilo badanie mumii za pomoca promieni Roentgena .

Okres Rzymski (30 p.n.e.-395 n.e.)

W okresie panowania Imperium Rzymskiego mumifikacja, jako technika konserwowania ciala, chylila się juz ku upadkowi. Ciala byly w bardzo zlym stanie; nie mozna bylo nawet stwierdzic, czy usuwane byly wnetrznosci i mózg. Ciala pokrywano gruba warstwa zywicy i bandazowano. Sposób bandazowania osiagnal szczyt perfekcji, a same bandaze zachowaly sie doskonale . W okresie rzymskim wprowadzono zwyczaj umieszczania dokladnego portretu zmarlej osoby na twarzy mumii. Zwyczaj ten wzial sie z egipskiej tradycji zakrywania glowy kartonazowa maska. Wykonywano ja ze sklejonej makulatury papirusowej. Maski kartonazowe pokrywano bialym gipsem, a potem malowano. Czesc masek znaleziono w Fajum i stad nazwa "portrety fajumskie". Niektóre z tych portretów namalowano technika enkaustyczna, polegajaca na mieszaniu farb z woskiem pszczelim i rozprowadzaniu potem za pomoca pedzla i szpatulki. Portrety te nakladano na twarz mumii.

W Okresie chrzescijanskim mumifikacja nadal byla praktykowana w niektórych czesciach Egiptu i Nubii. Nie usuwano juz organów wewnetrznych, ale na cialo nakladano czasem warstwe natronu lub innych substancji konserwujacych w celu nadania mu gietkosci i miekkosci. Praktykowania mumifikacji zaprzestano wraz z najazdem Arabów w roku 641 n.e., którzy wprowadzili do Egiptu religie islamska .

Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz

Użytkownik	Loviatar
	Dodano: 2007-01-29 Dobrze, że ktoś wziął się za temat mumifikacji, bo oprócz tekstów na stronach zagranicznych, mało jest rzetelnych opracowań online. Edytuj

Użytkownik	Georgiana
	Dodano: 2007-03-30 Zawsze mnie interesował fkat, że Egipcjanie mumifikowali zwierzęta. Obecnie nikt by nawet nie pomyślał o tym, by zachować ciało swojego ulubieńca. Oczywiście zwracam honor tym, którzy to zrobili. ^^ Mumifikacja to bardzo ciekawy i co najważniejsze skuteczny sposób zachowania ciała. Edytuj

Strona nie została odnaleziona!

Niestety szukana przez Ciebie strona nie została odnaleziona, czyli wystąpił znienawidzony przez wszystkich błąd 404. Istnieją dwa wytłumaczenia; możliwe, iż szukana strona została usunięta lub przesunięta, albo po prostu źle wpisałeś/aś adres URL. Ale niestety istnieje też ryzyko, iż to my coś 'sknociliśmy' (oby nie!) w kodzie strony i zakradł się tzw. "bug", czyli po polsku robal. Koniecznie daj nam o tym znać; skopiuj link z paska przeglądarki i wyślij go na adres: naczelny[malpa]histurion.pl    Wspólnie oczyśćmy histuriona ze wszelkich błędów/robaków!