Strona główna Redakcja Współpraca Źródła historyczne Konkursy

DOŁĄCZ DO NAS!

i odkryj historię w najnowszym wydaniu

Dołącz do społeczności histurion.pl, zakładając nowe konto lub logując się poprzez portal facebook.

  • Poznaj innych miłośników historii
  • Odkrywaj historię i poznawaj dzieje postaci historycznych
  • Poznawaj historię z pierwszej ręki ściągając źródła historyczne z naszej bazy
  • Przejrzyj spersonalizowane dane historyczne, np. które postaci historyczne obchodzą z Tobą urodziny

Rejestracja




Załóż nowe konto



LUB

Załóż nowe konto z



Jesteś już użytkownikiem?    Zaloguj się

Zaloguj się w serwisie histurion.pl

Możesz zalogować się w naszym serwisie podając swój adres e-mail oraz hasło podane podczas rejestracji. Możesz również zalogować się poprzez portal facebook.


Nie mam jeszcze konta



Zaloguj się z

Załóż nowe konto w serwisie histurion.pl



Mezopotamia w III tysiącleciu

2006-04-19 | Autor: Szymon Modzelewski



W III tys. p.n.e. Bliski Wschód, a zwłaszcza obszar Mezopotamii był widownią wielkich przemian kulturowych i politycznych. Wiążą się one z działalnością ludów zamieszkujących te tereny: Elamitów, Subartejczyków, Hurytów, Kananejczyków, Protohetytów, zwłaszcza zaś Sumerów i Akadów. Te dwa ludy miały największy wpływ na dzieje Azji Zachodniej w tym okresie. Wykształcona w okresie Uruk i Dżemdet Nasr cywilizacja Mezopotamii rozwijała się dalej w czasach wczesnodynastycznych (2900-2334 p.n.e.). Południowa Mezopotamia, zamieszkana przez Sumerów i Akadów podzielona była na odrębne miasta-państwa rządzone przez ludzi tytułujących się królami (sumeryjskie lugal-„wielki człowiek”, akadyjskie szar-„król”) lub namiestnikami boskimi (sumeryjskie ensi-„zarządca, namiestnik”, akadyjskie iszakkum-„zarządca, książę”).

Król był zawsze namiestnikiem głównego boga miasta, rządził w jego imieniu, sprawując funkcje administracyjne, sądownicze, wojskowe i kapłańskie. Każde miasto tworzyło wraz z podległymi osadami wiejskimi, polami, pastwiskami i odrębnym systemem irygacyjnym niezależną jednostkę polityczną. Wedle wyobrażeń Sumerów każde miast posiadało swe bóstwo opiekuńcze, które zamieszkiwało w głównej świątyni. Miasta były otoczone murami obronnymi, których posiadanie było świadectwem niezależności miasta. Jeżeli miasto zostało podbite, najeźdźca często niszczył jego mury. Miasta prowadziły ze sobą permanentne wojny. Władcy często wyprawiali się też do odległych obszarów w poszukiwaniu surowców. Wraz pierwszymi wspomnianymi w źródłach osobami władców wchodzimy definitywnie w okres historyczny. Wedle sumeryjskiej Listy królów spisanej około 2100 roku p.n.e. rządziły w południowym Dwurzeczu kolejne dynastie z różnych miast. W rzeczywistości wspomniane dynastie mogły być sobie współczesne, a duża część władców to postacie legendarne, rządzące poprzez całkowicie niewiarygodną ilość lat.


Mapa Mezopotamii


Sumerowie sądzili, że instytucja władzy królewskiej i panowanie nad Sumerem „zstąpiły z nieba” tzn. pochodziły od bogów. Zostały one przekazane ludziom w Eridu, najstarszym mieście Sumerów. Pierwsi królowie Eridu, Alululim i Alaliar są postaciami legendarnymi i nie wiadomo nawet, czy odzwierciedlają jakichś realnie żyjących ludzi. Po upadku Eridu „królestwo”, czyli prawdopodobnie hegemonia nad Sumerem przechodziła kolejno w ręce władców Badtibiry, Larak, Zimbir i Szuruppak. Ostatnie z tych miast, Szuruppak było około 2900-2800 lat p.n.e. rzeczywiście rozwiniętym i ludnym ośrodkiem cywilizacji, centrum kultury umysłowej i piśmiennictwa, co potwierdzają znalezione tam tabliczki. Wspomnianym w Liście królów władcą Szuruppak jest Ubar-Tutu, wedle mitologii babilońskiej ojciec Utnapisztima, jedynego z ludzi, którzy przeżyli potop. Około 2800 roku p.n.e. rzeczywiście nastąpiła w Sumerze wielka powódź, która zniszczyła poważną część kraju i podkopał pozycję Szuruppak na arenie politycznej. Katastrofa ta przeszła później do legendy jako „wielki potop”, który spustoszył cały świat, gdyż dla ludów zajmujących południową Mezopotamię zamieszkiwana przez nich nizina była niemal całym światem. Po powodzi i upadku dynastii Szuruppak hegemonię miał przejąć dom królewski z Kisz w północnym Sumerze. Wedle naszej dotychczasowej wiedzy tylko dwaj jego ostatni przedstawiciele są postaciami historycznymi. Pierwszym prawdziwie historycznym władcą Sumeru, o którym wiadomo, że istniał na pewno był Enmebaragesi, król Kisz rządzący około 2700 roku p.n.e. Kontrolował on być może znaczna część północnego Sumeru, a także poprowadził zwycięską wojnę przeciw Elamowi. Około 2700 r. p.n.e. rządzili też królowie Ur, Meskalamdug i Akalamdug, pochowani wraz ze swymi uśmierconymi, dobrowolnie lub pod przymusem sługami na cmentarzu królewskim w Ur. Dary grobowe pochowane wraz z tymi władcami (instrumenty muzyczne, wozy, sanie, broń, ozdoby, posążki) świadczą o mistrzostwie rzemiosła sumeryjskiego w tym czasie. W Uruk zaznaczyła się w tym czasie działalność króla Enmerkara, który ostatecznie zjednoczył dwie wsie- Eanę i Kullabę w jedno miasto, a także prowadził do irańskiej Aratty zbrojne wyprawy w poszukiwaniu surowców. Syn Enmebaragesiego, Agga, rządził około 2650 roku p.n.e. Został on pokonany przez króla Uruk, Gilgamesza (znanego z późniejszego eposu opowiadającego o jego losach), który przejął hegemonię w Sumerze, przenosząc „królestwo” do Uruk. Wedle późniejszych Gilgamesz prowadził wyprawy do obcych krajów w poszukiwaniu surowców (m.in. drewna cedrowego w Libanie), mógł też zostać pochowany podobnie jak królowie z Ur wraz z zastępem sług. Wydaje się jednak, ze Kisz szybko odzyskało dawną pozycję polityczną. Król Kisz, Uhub, rządzący około 2600 r. p.n.e. pokonał kraj Hamazi leżący w górach Zagros. Jego następca, Mesilim rozsądzał spór pomiędzy Lagasz a Ummą i był zwierzchnikiem miast Lagasz jak i Adab.

W tym samym czasie w sile wzrosło miasto Ur pod przewodem królów I dynastii: Mesanepady i Aanepady. Pierwszy z nich opanował Kisz i Nippur, święte miasto Sumeru, ośrodek kultu boga Enlila. Aanepada(zmarł około 2525 r. p.n.e.) wybudował świątynię Ninhursag w Tell-al-Ubajd. Król Meskiagnunna ozdobił sanktuarium Enlila w Nippur, co było zwyczajowym postępowaniem władców w stosunku do tego najświętszego dla Sumerów sanktuarium. Za panowania władców Ur miasto to stało się głównym ośrodkiem politycznym, kulturalnym i gospodarczym Sumeru. Około 2500 roku p.n.e. pojawia się w źródłach historycznych I dynastia z Lagasz, największego i najbardziej ludnego miasta Sumeru (prawdopodobnie jednego z największych miast ówczesnego świata). Pierwszy przedstawiciel tej dynastii, król Urnansze był władcą nastawionym pokojowo. Swoje panowanie spożytkował na budowę murów miasta Lagasz, świątyń i kanałów oraz na rozwój stosunków handlowych z wyspą Dilmun na Zatoce Perskiej. Jego syn, Akurgal zbudował świątynię w Girsu. Możliwe jest, że w tym okresie władcy Lagasz byli zależni od królów Ur, którzy byli gwarantami pokoju w Sumerze kontrolując znaczną część kraju. Pokój ten trwał do roku 2450 p.n.e., kiedy król Hamazi Hataniasz najechał i zdobył Kisz okupując je. Król Lagasz Eanatum (ok. 2455 p.n.e.) walczył z Ur, Uruk, Akszak, Kisz i z Mari nad środkowym Eufratem. Jego zwycięskie wyprawy wojenne sięgnęły Suzy, Subartu i gór Zagros, nie przyniosły jednak żadnych trwałych efektów. W ówczesnych warunkach królowie mogli tylko wysyłać kontyngenty wojska w dalekie kraje aby walczyły w ich interesie, lecz nie mogli zbudować żadnego trwalszego państwa terytorialnego. Król pokonał też sąsiednią Ummę biorąc w posiadanie równinę pomiędzy nią a Lagasz. Wydarzenie to (bitwa na polach Guedinny) jest upamiętnione na słynnej Steli Sępów. Po śmierci Eanatuma w Sumerze rozgorzały na nowo wojny. Nippur było kolejno zajmowane przez władców Uruk i Adab, królowie Lagasz znów walczyli z Ummą. Jeden z nich, Entemena (ok. 2400 p.n.e.) znów pokonał Ummę i zawał sojusz z królem Uruk- Lugalkiniszedudu. Dynastia z Lagasz upadła 30 lat po Entemenie, a przewrót pałacowy wyniósł na tron rodzinę kapłańską. W Sumerze pogłębiał się chaos polityczny i kryzys gospodarczy, a wojny tylko pogarszały sytuację. W Lagasz ucisk gospodarczy i nadmierny fiskalizm kapłańskiej dynastii doprowadził do buntu ludność, która wyniosła na tron człowieka z ludu, Uruinimginę. Uruinimgina zreformował system podatkowy, ukrócił korupcję i nadużycia urzędników. Pierwszy w historii ludzkości reformator i przywódca społecznego ruchu został jednak około roku 2340 p.n.e. zrzucony z tronu przez króla Ummy, Lugalzagesiego, który spalił Lagasz i dokonał masakry jego mieszkańców. Lugalzagesi 24 panował nad całym Sumerem i ogłosił się królem Uruk. Zapanował też mad szlakami handlowymi od Morza Śródziemnego do Zatoki Perskiej. Dopiero Sargon Wielki, król Akadu położył kres jego panowaniu w 2334 roku p.n.e.


Zdjęcie sumeryjskiej świątyni, zigguratu

Społeczeństwo sumeryjskie III tys. p.n.e. oparte było na monogamicznej rodzinie. Wszyscy zamieszkujący państwa sumeryjskie ludzie byli zależni od króla- zarządcy miasta i namiestnika boskiego. Wolni ludzie zobowiązani byli do służby wojskowej i udziału w robotach publicznych (budowa świątyń, fortyfikacji, roboty irygacyjne). Biednym i chorym państwo zapewniało opiekę i zasiłki umożliwiające im utrzymanie się przy życiu. Niewolników było niewielu, gdyż jeńców wojennych zazwyczaj zabijano. Kierowniczą klasę społeczeństwa stanowili urzędnicy i wojskowi otaczający ensiego oraz kapłani. Cała ziemia należała do państwa, czyli do pałacu lub świątyni. Część ziemi wydzierżawiano w zamian za pracę lub plony, reszta służyła na utrzymanie świątyni i kapłanów. Rzemieślnicy brali ze świątyni swe narzędzia, a kupcy będący państwowymi urzędnikami odpowiedzialnymi za wymianę i sprowadzanie surowców brali z niej swój towar. Pojedynczy ludzie posiadali na własność tylko domy, ogrody i przedmioty codziennego użytku. Państwo traktowane było jako gospodarstwo boskie, a świątynia stanowiła nie tylko miejsce kultu lecz także główny ośrodek gospodarki, bank i spichlerz. Pisarze i urzędnicy byli trzonem sprawnej biurokratycznej administracji. Stopniowo jednak władcy poczęli uniezależniać się od świątyni, czego świadectwem jest powstanie pierwszych pałaców (w Kisz i Eridu). Ich władza opierała się na dowództwie wojskowym i pełnieniu funkcji administracyjno-sądowniczych. Nigdy jednak nie zerwali suwerenowie z religijną stroną ich władzy. W ogóle człowiek ówczesny żył pod przemożnym wpływem władzy i religii. Mity wyjaśniały mu pochodzenie świata a religia kazała podporządkować się władzy boskich namiestników, ograniczając przy tym osobistą inicjatywę i krępując wolność osobistą poprzez wiarę w znaki wróżebne. O sile wierzeń i autorytecie władców świadczą m.in. groby wspomniane królewskie z Ur, w których słudzy króla dobrowolnie poszli na śmierć ze swym władcą. Sumerowie wierzyli więc, że w życiu pozagrobowym będą nadal służyć i towarzyszyć królom, choć z późniejszych tekstów wynika, że świat podziemny, w którym ludzie przebywali po śmierci był miejscem ponurym i nieprzyjaznym. Dopiero w II tys. p.n.e. zaczął na Starożytnym wschodzie budzić się bunt przeciw temu porządkowi społecznemu.



Strona : [ 1 ] [ 2 ]


Podziel się!
        
Przeczytaj również...

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

7 celnych komentarzyDodaj komentarz



Strona nie została odnaleziona!


Niestety szukana przez Ciebie strona nie została odnaleziona, czyli wystąpił znienawidzony przez wszystkich błąd 404. Istnieją dwa wytłumaczenia; możliwe, iż szukana strona została usunięta lub przesunięta, albo po prostu źle wpisałeś/aś adres URL. Ale niestety istnieje też ryzyko, iż to my coś 'sknociliśmy' (oby nie!) w kodzie strony i zakradł się tzw. "bug", czyli po polsku robal. Koniecznie daj nam o tym znać; skopiuj link z paska przeglądarki i wyślij go na adres: naczelny[malpa]histurion.pl    Wspólnie oczyśćmy histuriona ze wszelkich błędów/robaków!

Nasz facebook

Ciekawostka

Postać historyczna

Losowe zdjęcie

histurion.pl
Najnowocześniejszy polski portal historyczny

Matura 2022

Historia

Inne

Copyright © 2006-2022 by histurion.pl. Korzystając z portalu akceptujesz wykorzystanie przez nas plików cookies.