Szapur I

Szapur I (ok. 215 - 272) był drugim królem Persji z dynastii Sasanidów, którą założył jego ojciec, Ardaszir I. Ardaszir uznawał Szapura za najmądrzejszego, najdzielniejszego i najzdolniejszego ze swych potomków. Chcąc uniknąć wojny domowej, w obliczu zgromadzenia najważniejszych osobistości w państwie wyznaczył go na swojego następcę. Według zapisów źródłowych miało to miejsce w 240 roku. Przez rok Szapur i Ardaszir rządzili wspólnie. W tym czasie zdobyta została Hatra, miasto położone około 100 km na południowy wschód od Niniwy. Ardaszir abdykował w 241 roku, by poświęcić się służbie bogu Mazdzie. Wtedy Szapur koronował się na króla i od tej pory rządził już samodzielnie.

Pod koniec swojego panowania Ardaszir wznowił wojnę przeciwko cesarstwu rzymskiemu. Szapur szedł jego śladami, zdobywając położone w Mezopotamii fortece Nisibis i Carrhae. Wyprawił się także w głąb Syrii. W 242 roku cesarz Gordian III wyruszył z potężną armią, dowodzoną przez prefekta pretorium Tymezyteusza (formalnym dowódcą był oczywiście Gordian), na Wschód. Rzymianie zimę spędzili w Antiochii. W trakcie kampanii odnieśli liczne sukcesy – Tymezyteuszowi udało się odbić utracone wcześniej fortece, przepędzić Persów za Eufrat i pokonać ich w bitwie pod Resaeną. Niestety (dla Rzymian) po tych sukcesach Tymezyteusz zmarł jesienią 243 roku w niewyjaśnionych okolicznościach. Jego miejsce zajął Marek Juniusz Filip z przydomkiem Arab, a cesarz podjął decyzję o kontynuowaniu wojny z Persami. W marcu 244 roku doszło do bitwy pod Misiche, którą Rzymianie przegrali. Wtedy też ze świata odszedł młody cesarz, jednak okoliczności i przyczyny jego śmierci są mocno niejasne. Według tablicy pamiątkowej Szapura, wyrytej na skale w okolicach Persepolis, Gordian III zginął podczas bitwy; z kolei inne źródła obciążają Filipa Araba odpowiedzialnością za zamordowanie władcy. Niezależnie od tego, jak było naprawdę, Szapur odniósł wielki sukces, zmuszając Rzymian do podpisania niekorzystnego dla nich pokoju.

Następne starcie z Rzymem miało miejsce po śmierci cesarza Decjusza. Persowie zdobyli wtedy Armenię i spustoszyli Syrię. Przeciwko Persom tym razem wyruszył cesarz Walerian. Poniósł on jednak druzgocącą klęskę w okolicach Edessy, a kiedy chciał zawrzeć pokój z Szapurem I, trafił do niewoli perskiej. Był to ogromny cios dla prestiżu cesarstwa. Niektóre źródła podają, że schwytano go wskutek zdrady – Persowie zgodzili się na spotkanie w sprawie rozmów pokojowych, a kiedy cesarz przybył na wyznaczone miejsce, schwytali go. Walerian podobno przez długie lata przebywał w niewoli, cierpiąc różne upokorzenia – Szapur wsiadał po jego grzbiecie na konia – a kiedy wreszcie zmarł, został obdarty ze skóry, którą wypchano i umieszczono na widok publiczny w głównej świątyni perskiej.

Wydawało się w tym momencie, że nikt nie jest w stanie przeszkodzić siłom perskim, które rozlały się po całym Bliskim Wschodzie i Azji Mniejszej. W tej jednej z najcięższych dla cesarstwa chwil na scenie pojawiły się dwie osoby: rzymski wódz Ballista, oraz książę Palmiry, Septymiusz Odenat. Po klęsce Waleriana wschodnie prowincje cesarstwa znalazły się na łasce i niełasce Persów. Ponieważ wizja znalezienia się pod ich rządami niezbyt odpowiadała Odenatowi, początkowo starał się zjednać sobie Szapura. Kiedy jednak ten odrzucił z pogardą dary od władcy Palmiry, Odenat zdecydował się związać swoje losy z Rzymem, porzucając politykę neutralności. Ballista w Azji Mniejszej zadał klęskę armii perskiej i zdobył królewski harem, zaś Odenat pokonał oddziały wracające z Antiochii, a następnie przeprowadził szereg szybkich i udanych kampanii wojskowych: przeprawił się przez Eufrat i uwolnił od oblężenia Edessę, odzyskał Nisibis oraz Carrhae. Zaatakował także państwo perskie i dwukrotnie obległ stolicę Persów, Ktezyfon. Najprawdopodobniej to właśnie dzięki niemu cesarstwo odzyskało Armenię. Wskutek działań Odenata Persowie nie byli w stanie podjąć jakiejkolwiek nowej ofensywy. Ostatnie lata panowania Szapura upłynęły bez wojen. Wielki król Persów zmarł w roku 272, a jego śmierć była dużym osłabieniem dla młodego państwa sasanidzkiego.

Podczas swojego panowania Szapur znacznie wzmocnił pozycję i prestiż Persji dzięki swoim zwycięstwom. Udane kampanie oznaczały zdobycie nie tylko wielkich bogactw, ale także wzięcie w niewolę wielu wykwalifikowanych robotników, których wysiłek służył rozwojowi Persji. Władca założył wiele miast, nakazał również zbudowanie tamy i systemu nawadniającego, dzięki którym tereny wokół starej stolicy Achemenidów, Suzy, stały się żyźniejsze. Należy też wspomnieć, że jakkolwiek Szapur był wyznawcą mazdaizmu, był tolerancyjny wobec innych wyznań. Życie religijne w Persji podczas jego panowania było bardzo bogate – swoją działalność bez przeszkód prowadził prorok Mani, twórca manicheizmu, Żydzi cieszyli się znaczną swobodą, a chrześcijanie nie dość, że nie byli prześladowani, to mogli budować kościoły, klasztory, a nawet wybierać swobodnie biskupów.

Wyraź swoje zdanie :

Komentujesz jako użytkownik niezarejestrowany - gość. Z tego powodu, zanim komentarz pojawi się na stronie będzie musiał zostać zaakceptowany przez naszą redakcję. Aby Twój komentarz został od razu opublikowany na naszych łamach zachęcamy do darmowej rejestracji!

Nick* :

Email* :

Dodaj komentarz